Мәҙәниәт өлкәһе: үҫеш һәм ҡаҙаныштар

Үҙ хеҙмәте менән мәҙәниәт хеҙмәткәрҙәре мәҙәни мираҫты һаҡлауға һәм арттырыуға, халыҡ ижадын, үҫеп килгән быуынды эстетик һәм әхлаҡи тәрбиәләүҙе үҫтереүгә ҙур өлөш индерә. Һуңғы йылдарҙа мәҙәниәткә мөнәсәбәт, уның мөһимлеген һәм хәҙерге йәмғиәттәге ролен аңлау, мәҙәниәтте социаль-иҡтисади үҫештең мөһим ресурстарының береһе булараҡ таныу ҡырҡа үҙгәрҙе. Тап шуға күрә районда күп йылдар дауамында мәҙәни мираҫты һаҡлауға һәм мәҙәни төрлөлөктө үҫтереүгә, халыҡты мәҙәни тормошҡа  йәлеп итеү кимәлен күтәреүгә, мәҙәни хеҙмәттәр ассортиментын киңәйтеүгә йүнәлтелгән мәҙәниәт үҫеше өлкәһендәге дәүләт сәйәсәтенә ҙур иғтибар бүленә. Республикала үткән әһәмиәтле саралар, район мәҙәниәт өлкәһендәге үҫеш һәм ҡаҙаныштар, дәүләт ярҙамы тураһында  район мәҙәниәт идаралығы начальнигы Лариса Мәмбәтова һөйләне.

“Китап-байрам” халыҡ-ара китап йәрминкәһе

24-26 майҙа Өфөлә «Китап-байрам» халыҡ-ара китап йәрминкәһе үтте. Йәрминкәлә бөтәһе 206 китап нәшриәте һәм китап сауҙаһы ойошмаһы ҡатнашты, улар Рәсәйҙең 16 төбәгенән һәм 6 илдән сығыш яһаны. “Китап байрам” сиктәрендә «Мин — китап уҡыусы» асыҡ әҙәби конкурсы, «Өфөгә ҡағылыу»  республика, «Тере һүҙ» республика йәштәр конкурстары, «Ҡәләм тибрәтеү» республика әҙәби бәйгеһе еңеүселәре билдәләнде һәм бүләкләнде. Һәр конкурста Хәйбулла районы үҙәкләштерелгән китапханалар системаһы китапханалары менән файҙаланыусылар әүҙем ҡатнашты.

«Мин – китап уҡыусы» республика асыҡ әҙәби бәйгеһендә Данияр Нураев лауреат Дипломы менән бүләкләнде («Йәнле һүҙ» номинацияһы). «Мин – китап уҡыусы» республика асыҡ әҙәби конкурсында ҡатнашыусыларҙы әҙерләгән өсөн район моделле балалар китапханаһы мөдире Рәзилә Ишназарова Рәхмәт хаты менән бүләкләнде.

А.С. Пушкиндың тыуыуына 225 йыл тулыуға арналған «Тере һүҙ» шиғри йәки проза әҫәрен шиғри оҫталыҡ һәм художестволы уҡыу республика йәштәр конкурсында Ғәлиәхмәт ауыл китапханаһына йөрөүсе Вилдан Юнысов, Подольск ауыл китапханаһы - Эльмира Сафина финалистар булһа, Ғәлиәхмәт ауыл китапханаһы ҡулланыусыһы Розалия Ибраһимова III дәрәжә Диплом менән бүләкләнде.

Күреү һәләте боҙолған һәм башҡа сәләмәтлеге сикләнгән кешеләр өсөн иң яҡшы бәләкәй формалы скульптуралар эшләүгә М.Х.Төхвәтшина исемендәге һуҡырҙар өсөн республика махсус китапханаһы ойошторған «Өфөгә ҡағылыу» конкурсында Искәндәр Билалов, Зинира Ғиләжева, Иҙел Хәкимов, Хәтифьямал Солтанова, Розалина Итбаева лауреат Дипломы һәм «Китап Планетаһы» магазинынан сертификатҡа лайыҡ булды.

«Ҡәләм тибрәтеү» республика әҙәби конкурсында «Проза» номинацияһында Татыр-Үҙәк урта мәктәбенең башҡорт теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыһы  Гөлназ Назароваға III дәрәжә Диплом тапшырылды.

Бөтә донъя фольклориадаһы

2021 йылдың июлендә Башҡортостан Республикаһында VI Бөтә донъя Фольклориадаһы үтте, унда 37 илдең ижади коллективтары (1 меңдән ашыу ҡатнашыусы) ҡатнашты. 8 июлдә Сибай ҡалаһында VI Бөтә донъя Фольклориадаһы сиктәрендә Венгрия, Ҡырғыҙстан, Черногория, Коста-Рика, АҠШ, Швейцария һәм Албанияның ижади коллективтары сығыш яһаны. Ҡаланың иң яҡшы ижади ансамблдәре көсө менән әҙерләнгән яуап концерты ла милли колорит менән һуғарылды. Хәйбулла районы мәҙәниәт хеҙмәткәрҙәренә лә был мәртәбәле байрамға барыу бәхете тейҙе.

Фольклориада сиктәрендә үҙәк район китапханаһы "Халҡыбыҙҙың рухи хазинаһы" китап күргәҙмәһенең информ-релизын һәм «Мираҫҡа бай халҡым» әҙәби- фольклор сәғәте үткәрҙе.

Шулай уҡ үҙәк район китапханаһы Бөтә донъя Фольклориадаһын үткәреүгә әҙерлек  һәм «Туған һүҙгә 100 аҙым” проектын тормошҡа ашырыу сиктәрендә уҙған  “Урал батыр” башҡорт халыҡ эпосын уҡыйбыҙ”  II төбәк-ара акцияһында ҡатнашты.

Өфө урамдарында VI Бөтә донъя Фольклориадаһында ҡатнашыусыларҙың тантаналы парады үтте, унда беҙҙең район мәҙәниәт бүлеге делегацияһы ла ҡатнашты.

14-15 майҙа Өфө ҡалаһында Бөтә донъя Фольклориадаһы һәм "АРТ-Ҡоролтай" мәҙәни форумын үткәреүгә әҙерлек сиктәрендә фольклор һәм хореография коллективтары етәкселәре өсөн башҡорт халыҡ ижады буйынса семинар үтте. Хәйбулла районынан семинарҙа ауыл клубы һәм мәҙәниәт йорттарынан 4 мәҙәни ойоштороусыһы һәм район мәҙәниәт йортонан  түңәрәктәр етәксеһе ҡатнашты.

Мәҙәниәт учреждениеларына ремонт

Байғусҡар ауыл мәҙәниәт йорто «Мәҙәниәт өлкәһендә муниципаль учреждениеларҙы яңыртыу» программаһы буйынса Башҡортостан Республикаһы бюджетынан субсидия биреү буйынса конкурста ҡатнашты. 2021 йылдың апрелендә 6 090 792, 00 һумлыҡ дөйөм суммаға капиталь ремонт башланды.

Первомайка ауыл клубы «Тейешле хеҙмәттәр күрһәткән мәҙәниәт өлкәһендәге муниципаль учреждениеларҙы яңыртыу, шул иҫәптән күрһәтелгән өлкәлә өҫтәмә белем биреү, атап әйткәндә, уларҙың объекттарын капиталь ремонтлау» йүнәлеше буйынса мәҙәниәт өлкәһе учреждениеларын үҫтереү буйынса сараларҙы тормошҡа ашырыуға Башҡортостан Республикаһы бюджетынан муниципаль райондар һәм ҡала округтары бюджеттарына субсидиялар биреүгә конкурс һайлап алыуҙы үтте. Дөйөм суммаһы 6452812 һум, республика бюджеты - 5484890 һум, муниципаль бюджет  967922 һум.

"Бәләкәй Ватан мәҙәниәте» проекты

“Бәләкәй Ватан Мәҙәниәте”  федераль партия проекты сиктәрендә “Урындағы мәҙәниәт йорто” йүнәлеше тормошҡа ашырыла, ул ауыл мәҙәниәт йорттары һәм клубтарын матди-техник йыһазландырыуҙы үҫтереүҙе һәм камиллаштырыуҙы тәьмин итергә тейеш. Йәнтеш ауыл мәҙәниәт йорто был проектта ҡатнашып, еңеүсе булды, мәҙәниәт йортоноң матди базаһын яңыртыуға грант алды. Проект сиктәрендә алынған аҡсаға музыка һәм яҡтылыҡ ҡорамалдары, спорт инвентары, милли костюмдар, бильярд һәм теннис өҫтәлдәре, оргтехника, иң мөһиме - 19 урынлыҡ Газель - NEXT һатып алынды.

Ивановка күп функциялы ауыл клубы ла был проектта ҡатнашып, еңеүсе булды һәм матди базаны яңыртыуға 10 102 810,74 һум  грант алды. Аҡсаның бер өлөшө 10 клуб араһында бүленде.

«Бәләкәй Ватан мәҙәниәте» федераль партия проекты мәҙәниәт учреждениеларының эш сифатын күтәреү һәм яҡлауға йүнәлтелгән. Проект сиктәрендә мәҙәниәт йорттары һәм бәләкәй ҡалаларҙың театрҙары үҙҙәренең матди-техник базаһын нығыта, ремонт үткәрә ала, ә 2020 йылдан транспорт һатып алыу мөмкинлеге барлыҡҡа килде.

Ивановка күп функциялы клубы был проектта ҡатнашып, проект сиктәрендә алынған аҡсаның бер өлөшөнә ГАЗель next маркалы Газ A65R33 яңы микроавтобус һатып алды.  Ул уңайлы ултырғыстар гаджеттарҙы зарядлау өсөн розеткалар менән йыһазландырылған, был пассажирҙарҙың уңайлыраҡ йөрөүен тәьмин итәсәк. Яңы микроавтобус художестволы үҙешмәкәрлек артистарына концерттар үткәреү өсөн райондың тораҡ пункттарына йышыраҡ барыу мөмкинлеген бирә.

“Ауыл мәҙәниәт хеҙмәткәре” программаһы

«Ауыл мәҙәниәт хеҙмәткәре» программаһы эшләй. Уның сиктәрендә, 2021 йылда Й.Иҫәнбаев исемендәге Аҡъяр балалар сәнғәт мәктәбенең ҡурай класы уҡытыусыһы Рифат Күскилдин, 2022 йылда район мәҙәниәт йорто методисы Мария Голубцова “Ауыл мәҙәниәт хеҙмәткәре” программаһы буйынса 500 мең һум аҡса алды.

Мәҙәниәт үҫешенә дәүләт ярҙамы

Республика етәкселеге Башҡортостанда мәҙәниәт өлкәһенә даими ярҙам күрһәтә һәм үҫтерә. Һуңғы биш йылда мәҙәниәт өлкәһендәге бюджет 2019 йыл – 95 154 43221, 2020 йыл – 99 579 26119, 2021 йыл -106 914 60735, 2022 йыл 103 856 246,68, 2023 йыл -134 436 420,96, 2024 йыл 119 504 570 тәшкил итте.

2024 йылдың 1 кварталында мәҙәниәт хеҙмәткәрҙәренең уртаса эш хаҡы 35024,38 һум тәшкил итте (2023 йылдың 1 кварталында 30 330,32 һум).

Заманса моделле китапханалар

Һуңғы 15 йылда райондың 6 китапханаһына моделле статусы бирелде.

Бүребай ауылы моделле китапханаһы - ауыл халҡының ял итеү үҙәге. Ул “Рәсәй Мәҙәниәте (2006-2010)” федераль маҡсатлы программаһы сиктәрендә 2010 йылдың 6 октябрендә асылды.

Бүребай ауыл моделле китапханаһы 2022 йылда ауыл мәҙәниәт учреждениеларының иң яҡшы хеҙмәткәрҙәренә дәүләт ярҙамы һәм иң яҡшы ауыл мәҙәниәт учреждениеларына дәүләт ярҙамы күрһәтеү буйынса сараларҙы тормошҡа ашырыуға субсидиялар биреү маҡсатында үткән конкурста «Китапхана эше» номинацияһында (100 мең һум күләмендә) еңеүсе тип танылды.

Балалар моделе китапханаһы - балалар өсөн мәғлүмәт-хоҡуҡи үҙәк. 2011 йылда моделле статусы бирелде.

Әбүбәкер ауыл моделле китапханаһы - мәғлүмәт-тыуған яҡты өйрәнеү үҙәге. 2013 йылда Әбүбәкер ауыл китапханаһына моделле китапхана статусы бирелде.

Мәмбәт ауыл моделле китапханаһы - 2014 йылда моделле китапхана статусын алды. Китапхана “Тыуған ерем - алтын бишек” маҡсатлы экологик-тыуған яҡты өйрәнеү йүнәлеше  буйынса эшләй.

 Степной ауылы моделле китапханаһына  2015 йылда моделле статусы бирелде. Эш йүнәлеше: “Китапхана - уҡыуҙы алға ебәреү үҙәге”.

Маҡан ауылы моделле китапханаһы  2019 йылда муниципалитет ярҙамында «2017-2021 йылдарға Хәйбулла районы муниципаль районының милли-мәҙәни үҫеше» район программаһы сиктәрендә асылды һәм “Ғаилә уҡыу үҙәге” йүнәлешендә эш алып бара.

Кинозалдарҙы модернизациялау

2021 йылда Хәйбулла районында 50 урынлыҡ «Бөркөт» кинозалы асылды. Яңы кинозал Рәсәйҙең бәләкәй ҡалаларын кинофикациялау программаһы буйынса “Мәҙәниәт” милли проектының кино фонды конкурсында еңеү яулау арҡаһында булдырылды. Кино фонды ярҙамында Рәсәй федерацияһы Мәҙәниәт министрлығы ярҙамында 5 миллион һумға заманса кино ҡорамалдары: 2D һәм 3d эффектлы экран, лазер проектор ҡорамалдары, тауыш системаһы, уңайлы ултырғыстар һатып алынды.

Беҙ республикала «Пушкин картаһы» программаһына ҡушылған беренсе кинозал. Кинозалға бөтәһе 8568 тамашасы килде, шуларҙың 2797-һе Пушкин картаһы буйынса билеттар һатып алды.

                                Район оҫтабикәләре – конкурс-фестивалдәрҙә

Район оҫтабикәләре "Тамға" халыҡ-ара башҡорт милли кейеме оҫталары конкурсында ҡатнашты.

2021 йылда Миңлегәүһәр Рәхмәтова  - финалда ҡатнашыусы, башҡорт мамыҡ шәленең халыҡ традицияларын һаҡлаған өсөн "Традицион башҡорт костюмы аксессуарҙары" номинацияһында еңеүсе булды.

"Вәзәм туҡыма шәлдәре" халыҡ биҙәү-ҡулланма клубы, башҡорт мамыҡ шәленең халыҡ традицияларын һаҡлаған өсөн Рәхмәт хаты алды.

Светлана Ибраһимова һәм Билалова Гөлсинә  – «Башҡорт милли кейеме-реконструкция» номинацияһында, Гөлшат Билалова һәм Әлфиҙә Ултраҡова - «Башҡорт традицион кейеме аксессуарҙары»номинацияһында ҡатнашты.

2022 йылда Әлмирә Биктимерова һәм Нәфиә Кәипова  «Башҡорт милли кейеме-реконструкция»номинацияһында ҡатнашты.

Шулай уҡ 4 йыл рәттән Өфө ҡалаһының милли кейемдәр парадында ҡатнаштыҡ.  

Брендлы саралар

2022 йылдың сентябрендә Аҡъяр ауылында брендлы сара - Йомабай Иҫәнбаев исемендәге призға республика ҡурайсылар конкурсы үтте. Республика конкурсы халыҡ музыка традицияларын һаҡлау, тергеҙеү һәм артабан үҫтереү, һәләтле башҡарыусыларҙы асыҡлау, йәштәрҙе башҡорт инструменталь фольклорына йәлеп итеү, ҡурайҙа уйнау сәнғәтен пропагандалау маҡсатында уҙғарыла. Конкурс һәр саҡ һәләтле, ижади һәм ҡурайға тоғро кешеләрҙе йыя.

Былтыр "Һабантуй – 2023" милли байрамы сиктәрендә брендлы сара – "Хәйбулла ҡорото – ҠОРОТ FEST"төбәк-ара этнофестивале уҙҙы. Фестивалдең иң тулҡынландырғыс мәле булып иң ҙур ҡоротҡа рекорд ҡуйыу торҙо. Рекордты теркәү өсөн районға ҡунаҡҡа Рәсәй рекордтар китабы эксперты Александр Васильевич Дубравин килде. Ҡороттоң ауырлығы  442 кг 600 грамм тәшкил итте.

Халыҡ-ара хеҙмәттәшлек

Башҡорт халҡының яратҡан «Һабантуй» байрамы һуңғы йылдарҙа үҙенең «тарихи сиктәрен» үтеп, республиканан ситтә, башҡорт диаспоралары йәшәгән урындарҙа киң билдәләнә.

Ырымбур өлкәһенең Новотроицк ҡалаһында үткән хеҙмәт, мәҙәниәт һәм спорт байрамында Хәйбулла районы делегацияһы башҡорттарҙың матди һәм мәҙәни мираҫын киң таныштырҙы. Бында Башҡортостандан сыҡҡан бик күп кешеләр йәшәй.

Ҡунаҡтарҙың һәм ҡала халҡының ыңғай баһаһынан күренеүенсә, хәйбуллалар ҡатнашлығындағы Һабантуй юғары кимәлдә үтте һәм үҙенең төп маҡсатын үтәне – башҡорттарҙың йолаларын, ғөрөф-ғәҙәттәрен һәм йолаларын асыҡ күрһәтте.

Музейҙа - махсус хәрби операцияға арналған экспозиция

2023 йылда тарих һәм тыуған яҡты өйрәнеү район музейында махсус хәрби операция ваҡиғаларына һәм унда ҡатнашыусыларҙың батырлыҡтарына арналған «Махсус хәрби операция» күргәҙмәһе асылды. Күргәҙмә өс бүлектән тора.

Маскировкалау селтәрҙәрен үреү өсөн ҡулдан эшләнгән станоктар, халаттар, маскировка селтәрҙәрен һәм халаттарын үреү өсөн махсус таҫмаларҙы ҡырҡыу өсөн станок-таҫма, ҡоро душ һәм ҡоро душ өсөн материалдар ҡуйылған.

Матди булмаған мәҙәни мираҫты һаҡлау -  “Мәҙәниәт” милли проектының өҫтөнлөклө йүнәлештәренең береһе. Был йүнәлештә музейҙа традицион һөнәрселек технологияларын һәм хеҙмәт процестарын һаҡлау һәм күрһәтеү буйынса ҙур эш алып барыла.

Даими рәүештә оҫталыҡ дәрестәре, оҫталар менән осрашыуҙар үткәрелә, уларҙың күргәҙмәләре ойошторола. Башҡортостан халыҡтарының милли кейеме көнөндә музей хеҙмәткәрҙәре крайыбыҙ башҡорт халҡының матди булмаған мәҙәни мираҫтары тураһында танып белеү дәрестәрен, сәғәттәрен өйрәнә һәм үткәрә.