Коронавирус менән пневмония – йәнәшәлә

Бөгөн Бөтә донъя пневмонияға ҡаршы көрәш көнө билдәләнә. Башҡа йылдарҙа был көн, бәлки, ҡәҙимге кешеләр өсөн әллә ни һиҙелмәйенсә лә үтеп китһә, быйыл, коронавирус пандемияһы осоронда, үпкә елһенеүе, ошо ағзаға бәйле сирҙәр иң көнүҙәк мәсьәләләрҙең береһе булып ҡала. Ошо хаҡта беҙгә пульмонолог, медицина фәндәре кандидаты, баш ҡаланың 13-сө дауаханаһының пульмонология бүлеге мөдире Альберт Марсель улы Мирхәйҙәров бәйән итте.

Тын юлдары ауырыуҙары балалар һәм ололар араһында берҙәй киң таралған. Шул иҫәптән пневмония ла. Ул кеше өсөн үтә хәүефле сирҙәрҙең береһе булып тора, үлем осраҡ­тары структураһында алдынғы урындарҙың береһен биләй. Шулай барлыҡ йоғошло ауырыуҙар араһында пневмония, үлем сәбәбе булараҡ – беренсе, дөйөм структурала алтынсы урында тора. Бөтә донъя һаулыҡ һаҡлау ойошмаһы мәғлүмәттәре буйынса, йыл һайын донъяла ике миллион кеше тап пневмония арҡаһында вафат була, ә быйыл коронавирус инфекцияһы таралыуы был статистиканы бермә-бер арттырҙы.

Пневмонияны (үпкә елһенеүе) йөҙҙән ашыу микроорганизм тыуҙыра, шул иҫәптән төрлө инфекциялар, бактериялар, вирустар, бәшмәктәр. Уны биш йәшкә тиклемге балалар һәм 65 йәште үткән ололар айырыуса ауыр үткәрә. Бигерәк тә был сир йәшәү кимәле түбән илдәрҙә киң таралған.

Сирҙең төрҙәре бихисап, ул дауахана эсендәгенә, дауахананан ситтә формалашҡанына, иммунитеты түбән кешеләрҙекенә һәм башҡа төрҙәргә бүленә. Ғәҙәттә, дауаханала ятҡан кешеләрҙә барлыҡҡа килгән пневмония антибиотиктарға тотороҡло була, ә унан ситтә барлыҡҡа килгәнен бөтөнләй икенсе бактериялар тыуҙыра. Тап ошоларҙан сығып, табип пневмонияны дауалауҙың юлдарын билдәләй.

Пульмонология – тын алыу юлдарын­дағы йоғошло, елһенеүгә, шештәргә бәйле структуралы боҙолоуҙарҙы диагностикалау, дауалау, өйрәнеү менән шөғөләнгән медицина тармағы. Тын юлдары туранан-тура тирә-яҡ мөхит менән бәйләнешкә инә һәм, һулағанда зарарлы матдәләр аҙ ғына миҡдарҙа организмға эләгеү менән, был үпкәләрҙең торошона, сәләмәтлеккә кире йоғонто яһай.

Тын юлы системаһы бигерәк тә көҙ һәм ҡыш бирешеүсән, сөнки һауа температураһы түбәнәйеү менән вируслы һәм бактериялы инфекциялар һаны арта, хроник сирҙәр киҫкен­ләшә.

Шул уҡ ваҡытта үпкәнең хроник обструктив сирҙәре лә киң таралыуын, был хәл ителмәгән проблема булып ҡалыуын билдәләйек. Уларҙың төп сәбәбе тәмәке тартыуға бәйле. Ҡыҙғанысҡа ҡаршы, был алама ғәҙәт донъяла киң таралған һәм әлегә уға ҡаршы көрәштең һөҙөмтәлелеге бик түбән.

Икенсе яҡтан, үпкә сирҙәре организмдағы башҡа сирҙәрҙең күрһәткесе булыуы ла ихтимал. Был исемлектә – йөрәк-ҡан тамырҙары, эсәк, онкология, нәҫелдән килгән һәм башҡа ауырыуҙар.

Пневмонияны иҫкәртеүҙең иң ябай һәм һөҙөмтәле ысулы – вакцинациялау. Иммунитетты күтәреү өсөн сәләмәт тормош рәүеше алып барыу, әүҙемлек, физкультура, спорт менән шөғөлләнеү, насар ғәҙәттәрҙән арыныу, хеҙмәт һәм эш режимын һаҡлау һәм башҡа ғәмәлдәрҙе башҡарыу ҙа файҙаға. Әлбиттә, дөрөҫ туҡланыу ҙа ҙур әһәмиәткә эйә. Ҡәҙимге гигиена талаптарын үтәү, биналарҙы елләтеү, битлек кейеү, ҡулдарҙы йыуыу, социаль дистанция һаҡлау – бөгөнгө төп талаптарҙың береһе.

Яңы коронавирустың инкубация осоро ярайһы оҙайлы, 14 көнгә тиклем етә (уртаса биш-ете көн). Икенсе айырмалы һыҙаты – вирусты организмда билдәһеҙ йөрөтөү, йәғни инфекцияны йоҡторған кешеләрҙә сирҙең билдәләре бөтөнләй тойолмауы ихтимал. Әммә COVID-19-ҙың төп ҡурҡынысы – үпкәне зарарлау ихтималлығының үтә юғары булыуы.

Коронавирус инфекцияһын йоҡторған сирлеләр пневмония үҫешкәндең тәүге осоронда һаулығына зарланмай, сир билдә­ләренең тойолмауы ихтимал. Был осорҙа шулай уҡ рентген һүрәттәре лә сирҙе күрһәтмәүе, уға хас үҙгәрештәрҙе үпкәгә үткәрелгән компьютер томографияһы ғына тотоп алыуы бар.

Сир организмда көсәйә барған һайын кешелә йүткереү, тән температураһы күтәрелеү, хәлһеҙлек, тын быуылыу кеүек билдәләр барлыҡҡа килә. Коронавирус тыуҙырған пневмония ҡайһы саҡта бик ауыр үтеүе ихтимал, елһенеү процесы бактериаль пневмонияныҡынан күпкә оҙағыраҡ дауалана һәм эҙемтәләрен бөтөрөү процесы ла ҡатмарлыраҡ.

Шул уҡ ваҡытта COVID-19-ҙың төп билдәләренең береһе булған юғары тән температураһы, йүтәл башҡа киҫкен респиратор инфекциялар ваҡытында ла күҙәтелә. Әйтергә кәрәк, ул сирҙәр әле лә бер ҡайҙа ла юғалмаған, кешеләр шулай уҡ улар менән дә ауырый. Шуға ла сир билдәләре хасил булыу менән тәүге көндәрҙә ҡәҙимге дауаланыу процесы башланырға тейеш, компьютер томографияһы үткәреү ҙә мотлаҡ түгел.

Әммә пациенттың анамнезына ҡарап (коронавирус менән сирләгән кеше менән аралашҡан; сит илдән ҡайтҡан һәм башҡалар), вируслы сир билдәләре булһа, коронавирус йоҡторған тигән шик аҫтына алынһа, компьютер томографияһы үткәреү отошлораҡ, сөнки ул хәлде тулы сағылышында аса.

Компьютер томографияһы үпкә туҡы­маларындағы үҙгәрештәрҙе төрлө ракурста күрһәтә һәм был пациенттың организмында коронавирус инфекцияһы барлығын асыҡларға, сирлене ваҡытында анализ тапшырырға ебәрергә, дауалай башларға мөмкинлек бирә.

Быйыл коронавирус инфекцияһы республикала тарала башлаған тынғыһыҙ осорҙа мин тәүгеләрҙән булып коронавирус менән сирләгән кешеләр өсөн махсус ойошторолған йоғошло ауырыуҙар госпиталенә эшкә тәғәйенләндем. COVID-госпиталдә эш башлағанда был сир менән тәү сиратта табип-пульмонолог булараҡ профессиональ йәһәттән ҡыҙыҡ­һындым. Быға тиклем медицина әҙәбиәтендә төрлө пневмонияларҙың билдәләмәләре, киҫкенләшеү сәбәптәре, шул иҫәптән коронавирус характеристикаһы, уның ҡатмарлы стадияһы билдәләре, COVID-19 менән сирләгәндәрҙе дауалау буйынса кәңәш-тәҡдимдәр бар ине, әлбиттә. Шулай ҙа теория менән ғәмәлдәге хәл барыбер икенсерәк була, шуға ла белемемде тәжрибә менән нығытыу теләге тыуҙы.

Йоғошло ауырыуҙар госпиталендәге тәжрибәм һөнәри йәһәттән баһалап бөткөһөҙ. Ҡасан да булһа пандемия барыбер тамамланасаҡ, әммә ошо осорҙа туплаған ғәмәли белем-асыштар, сирҙе дауалау һәм иҫкәртеү буйынса алған тәжрибә пульмонология тармағы эшмәкәрлеген һөҙөмтәлерәк итеүҙә бермә-бер булышлыҡ итәсәк.

Фото геройҙың шәхси архивынан.